Nike, która się waha

Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta “Nike, która się waha”. Zobacz informacje o epoce współczesności i biografię poety w Wikipedii.

t e k s t	i n t e r p r e t a c j a
Najpiękniejsza jest Nike w momencie kiedy się waha prawa ręka piękna jak rozkaz opiera się o powietrze ale skrzydła drżą Widzi bowiem samotnego młodzieńca idzie długą koleiną wojennego wozu szarą drogą w szarym krajobrazie skał i rzadkich krzewów jałowców młodzieniec niedługo zginie właśnie szala z jego losem gwałtownie opada ku ziemi Nike ma ogromną ochotę podejść i pocałować go w czoło ale boi się że on który nie zaznał słodyczy pieszczot poznawszy ją mógłby uciekać jak inni w czasie tej bitwy Więc Nike waha się i w końcu postanawia pozostać w pozycji której nauczyli ją rzeźbiarze wstydząc się bardzo tej chwili wzruszenia rozumie dobrze że jutro o świcie muszą znaleźć chłopca z otwartą piersią zamkniętymi oczyma i cierpkim obolem ojczyzny pod drętwym językiem	Nike była boginią zwycięstwa, córką tytana Pallasa i bogini podziemnej rzeki Styks. Podmiot liryczny mówi, iż najpiękniejsza jest wówczas, gdy się waha, unosi rękę na znak rozkazu, a jej skrzydła drżą. Wahanie jest cechą ludzką, może dlatego taka piękna jest wtedy, gdy upodabnia się do ludzi? Widzi samotnego młodzieńca idącego w ślad za wojennym wozem, w szarej rzeczywistości i wśród krzewów jałowca. Młodzieniec ten niedługo zginie, bo szala (symbol), na której Nike waży jego los, przechyla się w dół. Bogini ma ochotę pocałować młodzieńca w czoło – znowu jest ludzka a nie boska w tym pragnieniu. Nie całuje młodzieńca, ponieważ boi się, iż chłopiec ten nie zaznał jeszcze pieszczot i w związku z tym mógłby uciec z pola bitwy. Wówczas to Nike nie mogłaby spełniać swojej podstawowej funkcji rozstrzygania o jego losie. Poza polem bitwy bowiem decyzja co do jego życia lub śmierci nie należy do niej. Wreszcie waha się i postanawia pozostać w odwiecznej pozie. Ludzie tak zawsze na nią patrzyli, rzeźbiarze utrwalili to wrażenie, więc niech tak zostanie. Nike rozumie, iż ów młodzieniec, żołnierz ma zginąć, a jego ciało/zwłoki z dziurawą od rany piersią i zamkniętymi oczami mają znaleźć kolejnego dnia inni żyjący. Pod językiem mają mu zostawić obola, aby mógł zapłacić za drogę do wieczności. Budowa wiersza Wiersz składa się z 6 strof (wersy: 5, 6, 4, 3, 11, 7). Jest to wiersz współczesny nieregularny. Środki stylistyczne epitety np.: samotny młodzieniec, długa koleina, otwarta pierś iin. porównania: “prawa ręka jak rozkaz”. metafory: “nie zaznał słodyczy pieszczot”, “cierpkim obolem ojczyzny…” i in. przerzutnie np.: “ma ogromną ochotę/ podejść”, “postanawia/ pozostać”.

t e k s t

i n t e r p r e t a c j a

Najpiękniejsza jest Nike w momencie
kiedy się waha
prawa ręka piękna jak rozkaz
opiera się o powietrze
ale skrzydła drżą

Widzi bowiem
samotnego młodzieńca
idzie długą koleiną
wojennego wozu
szarą drogą w szarym krajobrazie
skał i rzadkich krzewów jałowców

młodzieniec niedługo zginie
właśnie szala z jego losem
gwałtownie opada
ku ziemi

Nike ma ogromną ochotę
podejść
i pocałować go w czoło

ale boi się
że on który nie zaznał
słodyczy pieszczot
poznawszy ją
mógłby uciekać jak inni
w czasie tej bitwy
Więc Nike waha się
i w końcu postanawia
pozostać w pozycji
której nauczyli ją rzeźbiarze
wstydząc się bardzo tej chwili wzruszenia

rozumie dobrze
że jutro o świcie
muszą znaleźć chłopca
z otwartą piersią
zamkniętymi oczyma
i cierpkim obolem ojczyzny
pod drętwym językiem

Nike była boginią zwycięstwa, córką tytana Pallasa i bogini podziemnej rzeki Styks. Podmiot liryczny mówi, iż najpiękniejsza jest wówczas, gdy się waha, unosi rękę na znak rozkazu, a jej skrzydła drżą. Wahanie jest cechą ludzką, może dlatego taka piękna jest wtedy, gdy upodabnia się do ludzi? Widzi samotnego młodzieńca idącego w ślad za wojennym wozem, w szarej rzeczywistości i wśród krzewów jałowca.

Młodzieniec ten niedługo zginie, bo szala (symbol), na której Nike waży jego los, przechyla się w dół. Bogini ma ochotę pocałować młodzieńca w czoło – znowu jest ludzka a nie boska w tym pragnieniu.

Nie całuje młodzieńca, ponieważ boi się, iż chłopiec ten nie zaznał jeszcze pieszczot i w związku z tym mógłby uciec z pola bitwy. Wówczas to Nike nie mogłaby spełniać swojej podstawowej funkcji rozstrzygania o jego losie. Poza polem bitwy bowiem decyzja co do jego życia lub śmierci nie należy do niej.

Wreszcie waha się i postanawia pozostać w odwiecznej pozie. Ludzie tak zawsze na nią patrzyli, rzeźbiarze utrwalili to wrażenie, więc niech tak zostanie.

Nike rozumie, iż ów młodzieniec, żołnierz ma zginąć, a jego ciało/zwłoki z dziurawą od rany piersią i zamkniętymi oczami mają znaleźć kolejnego dnia inni żyjący. Pod językiem mają mu zostawić obola, aby mógł zapłacić za drogę do wieczności.

Budowa wiersza

Wiersz składa się z 6 strof (wersy: 5, 6, 4, 3, 11, 7). Jest to wiersz współczesny nieregularny.

Środki stylistyczne

epitety np.: samotny młodzieniec, długa koleina, otwarta pierś iin.
porównania: “prawa ręka jak rozkaz”.
metafory: “nie zaznał słodyczy pieszczot”, “cierpkim obolem ojczyzny…” i in.
przerzutnie np.: “ma ogromną ochotę/ podejść”, “postanawia/ pozostać”.

Bóg nie może rezygnować ze swojej boskości…

Do przemyślenia

Nike z Samotraki

Nike, bogini zwycięstwa waha się. To wahanie nadaje jej cechy ludzkie, żeby nie powiedzieć matczyne nawet. Z kolei pocałunek, jaki chciałaby złożyć na czole żołnierza, czynią z niej kochankę, zwykłą kobietę. Dla własnego dobra musi pozostać w pozie statycznej, w jakiej znają ją wszyscy od wieków. Jej zachowanie możemy odczytać jako próbę pozbycia się schematów i wyjścia poza kanony przypisane jej przez ludzi. Gdyby jednak poza nie wyszła, stałaby się zbyt podobna do ludzi, a nawet “uczłowieczyłaby się”, straciłaby swoje boskie atrybuty.
Nie wiadomo czy czuje się samotna jako bogini lub też czy wolałaby stać się choć na chwilę człowiekiem, zwykłą kobietą, matką czy kochanką. Waha się pomiędzy wyborem i decyduje na pozostanie w swej boskości. Sam fakt wahania nadaje jej humanistyczny wymiar.

Młody żołnierz nie chciał umierać, ale nie mógłby się wycofać. Tylko walcząc, mógł zdobyć honor i zasłużyć na miano bohatera. Gdyby kalkulował, chował się przed przeciwnikiem i śmiercią, zdezerterował, byłby zwykłym tchórzem. Każdy walczący wierzy we własne zwycięstwo. Jeśli jednak jego los był przez Nike z góry skazany na porażkę, to świadomość przeznaczenia odebrałaby mu bohaterstwo a uczyniło “armatnim mięsem”. Lepiej dla niego, że nie widzi Nike i ona nie całuje go w czoło. Ta ironia losu jest wyczuwalna w wierszu Herberta. Możliwe, iż jest aluzją do pokoleń Polaków walczących o niepodległość (powstania narodowe) i losów Kolumbów rocznik XX – rówieśników poety. Nie mieli szans na zwycięstwo i Nike dobrze o tym wiedziała. Skąd? Cóż, Polacy w powstaniach narodowych zwykle nie dysponowali regularną armią i przewagą. Samą miłością do ojczyzny, męstwem i pragnieniem wolności nie wygrywa się wojen. Walka w słusznej sprawie nie gwarantuje zwycięstwa. Kwestie moralne Nike w ogóle nie interesują.

Inną interpretacją wiersza może być stwierdzenie, iż człowiek nie ma wpływu na bieg historii, a jest tylko jej narzędziem, musi być wobec niej uległy, tak jak młodzieniec wobec Nike.

Życiowe inspiracje

Jako uczeń wiesz, że musisz się uczyć, bo nie rodzimy się z wiedzą, musimy ją zdobywać. Masz do pomocy sztab fachowców, którzy wskazują Ci drogi prowadzące do sukcesów i zwycięstw. Testy, kartkówki, sprawdziany, wypracowania, egzaminy – to wszystko można nazwać polem walki o własny rozwój, o szczęśliwe życie, lepsze wykształcenie, większe szanse pracy, wyższe zarobki i wygodniejsze życie dla przyszłej rodziny. Szale Twojego losu i kariery szkolnej trzymasz w swoich rękach, nie ma tu żadnej Nike, która rozważa: wygrasz, przegrasz. Nikt nie przeznaczył Ci losu przegranego, z każdego pojedynku możesz wychodzić zwycięsko, ale jest jeden warunek: praca (walka). Przełoży się ona na efekty. Gdy skończysz edukację, życie będzie Cię sprawdzać na każdym kroku i pytać: chcesz wygrywać czy przegrywać? Kto w szkole poznał smak małego czy większego sukcesu, będzie chciał wygrywać. Postara się, aby Nike nie wahała się w jego sprawie.